Als je kleine zwarte vliegjes bij je planten of in de buurt van het raam ziet vliegen, dan is de kans groot dat je last hebt van varenrouwmuggen. Varenrouwmuggen (beter bekend als rouwvliegjes) zijn een veel voorkomende plaag bij kamerplanten. De kleine vliegjes leggen eitjes in vochtige potgrond, de larven die daar uitkomen kunnen gaan vreten aan plantenwortels. Leer hoe je rouwvliegjes herkent, wat voor schade ze kunnen veroorzaken en hoe je er op een natuurlijke manier effectief weer van af komt.

Op deze pagina

Klik op de titel om direct naar de informatie te gaan:

Hoe bestrijd je varenrouwmuggen stap voor stap?

Wat te doen bij een grote plaag?

Hoe herken je varenrouwmuggen en hun larven

Hoe voorkom je een nieuwe besmetting van varenrouwmuggen?

Waarom aaltjes en roofmijten zo effectief zijn tegen varenrouwmuggen

Veelgemaakte fouten bij het bestrijden van rouwvliegjes

Veelgestelde vragen over het bestrijden van varenrouwmuggen (rouwvliegjes)

Hoe bestrijd je varenrouwmuggen stap voor stap?

Ontdek je rouwvliegjes, dan is het slim om direct stappen te ondernemen. Varenrouwmuggen planten zich namelijk razendsnel voort. Binnen de kortste keren heb je last van een enorme plaag. Volg dit stappenplan om de plaag zo snel mogelijk de kop in te drukken:

1. Plaats vangplaatjes
   De eerste signalen van een rouwvliegjesplaag zijn de rondvliegende zwarte vliegjes. Deze vliegjes kan je goed wegvangen met gele vangplaatjes. De vliegjes komen op de gele kleur af en blijven vervolgens kleven. Met de vangplaatjes kan je de plaagontwikkeling in de gaten houden. Blijven er in de eerste dagen maar een paar vliegjes kleven, dan valt het mee met de plaag. Zie je het aantal gevangen vliegjes flink toenemen, dan is het aan te raden om extra stappen te ondernemen.

    

   

2. Laat de potgrond uitdrogen
   Vooral in de wintermaanden krijgen kamerplanten vaak te veel water. Planten zijn dan in ruststand en nemen nauwelijks water op. De potgrond blijft te vochtig, wat juist een ultieme habitat voor rouwvliegjes is. De larven houden namelijk van een vochtige, voedingsrijke bodem. Ze voeden zich met schimmels, organisch afval en plantenwortels. Een eerste stap in de bestrijding van rouwvliegjes is simpelweg de potgrond te laten uitdrogen. Veel planten kunnen prima een tijdje zonder water, maar houd het goed in de gaten. Bij planten die veel water nodig hebben, is uitdroging natuurlijk een minder goed idee.
3. Zet aaltjes in
   Blijf je maar vliegjes vangen in de vangplaatjes, dan is het zaak om extra maatregelen te nemen. De meest effectieve bestrijdingsmethode is het gebruik van aaltjes. Aaltjes (of nematoden) zijn microscopisch kleine wormpjes die van nature in de bodem voorkomen. Daar parasiteren ze larven van plaaginsecten, waardoor de larven sterven. Door aaltjes toe te voegen aan de potgrond van je planten, parasiteer je de larven van de varenrouwmuggen. Zo voorkom je dat een nieuwe generatie vliegjes uitkomt.
4. Voeg roofmijten toe
   Langdurig je planten beschermen tegen rouwvliegjes? Voeg dan ook roofmijten toe. Deze kleine mijten leven in de bovenste laag van de potgrond en jagen daar op eitjes, larven en poppen van rouwvliegjes. Roofmijten blijven in leven zolang er prooien zijn en de omstandigheden goed zijn voor ze. Zo heb je direct bescherming zodra een rouwvliegje eitjes wil leggen in de potgrond.
5. Herhaal de behandeling na 2 weken
   De kracht van rouwvliegjes bestrijden met aaltjes zit ‘m in de herhaling. Een eerste ronde aaltjes zal er al voor zorgen dat je flink wat varenrouwmug larven bestrijdt. Toch is één behandeling met aaltjes vaak niet afdoende. Eén rouwvliegje legt tot wel 200 eitjes, waar na een dag of 3 alweer nieuwe larven uitkomen. Met een nieuwe dosis aaltjes bestrijd je de larven die in de eerste ronde nog niet door de aaltjes zijn geraakt. Herhaal je de behandeling niet, dan zal er binnen de kortste keren een nieuwe plaag ontstaan.

Wat te doen bij een grote plaag?

Een enkel rouwvliegje kan binnen de kortste keren uitgroeien tot een enorme plaag. Dit komt doordat rouwvliegjes enorm veel eitjes leggen en omdat het slechts enkele weken duurt om van eitje tot volwassen varenrouwmug uit te groeien. Door die snelle voortplanting kan het ook heel lastig zijn om de plaag onder controle te krijgen. Toch zijn er slimme maatregelen om ook een grote plaag te lijf te gaan.

Planten in quarantaine plaatsen

Varenrouwmuggen zijn geen goede vliegers, maar dwarrelen toch met gemak van de ene naar de andere plant om eitjes te leggen. Zeker als je veel planten hebt, is het risico groot dat de plaag zich op deze manier snel verspreidt. Daarom kan je planten die besmet zijn het beste in quarantaine plaatsen. Zet ze in een aparte ruimte of in de zomer zelfs tijdelijk buiten. Plaats ze pas weer terug op hun plek als de rouwvliegjes volledig verdwenen zijn.

Verhoog de dosis aaltjes en roofmijten

Soms is de plaag zo heftig dat de aanbevolen hoeveelheid aaltjes of roofmijten niet voldoende is. Dan kan het geen kwaad om een grotere dosis in te zetten.

• Aaltjes
  De standaard hoeveelheid is 5 miljoen aaltjes voor 20 middelgrote planten. Verdubbel dit naar 10 miljoen aaltjes per 20 planten.
• Roofmijten
  Normaal gesproken reken je 200 – 250 roofmijten per middelgrote plant. Dit verdubbel je naar 500 roofmijten per plant.

Je hoeft niet bang te zijn dat er een aaltjesplaag of roofmijtenplaag ontstaat als je grotere hoeveelheden inzet. De aaltjes en roofmijten zijn ook niet schadelijk voor je planten of potgrond. Zolang er prooien (varenrouwmug larven) aanwezig zijn, blijven de aaltjes en roofmijten actief. Zijn er geen prooien meer, dan sterft de populatie vanzelf uit.

Herhaal de behandeling vaker dan twee keer

In de meeste gevallen zit je goed met een behandeling met aaltjes en een herhaaldosis na twee weken. Blijf je ook na die tweede behandeling last houden van vliegjes, herhaal dan de behandeling met aaltjes na nog eens twee weken. Eventueel kan je na een tijdje ook een onderhoudsdosis roofmijten inzetten. Soms is zelfs nog een vierde behandeling met aaltjes nodig. Zorg dat je de herhaalbehandelingen consequent toepast, want als je iets te lang wacht, kan de plaag alweer enorm geëxplodeerd zijn. Gebruik vangplaten om de plaag goed te monitoren, dan weet je ook of de extra behandeling nog nodig is.

Vervang de potgrond

Voelt het bestrijden als dweilen met de kraan open? In plaats van aaltjes blijven toepassen, kan je ervoor kiezen om de potgrond van je planten te vervangen. De oude grond is mogelijk teveel besmet met eitjes, larven en organisch afval. Met nieuwe potgrond en verse voeding begin je met een schone lei.

Eén kanttekening hierbij is dat nieuwe potgrond mogelijk ook varenrouwmug eitjes kan bevatten. Zet planten met verse potgrond daarom niet direct weer terug in huis, maar houd ze even in quarantaine en plaats vangplaten. Zo kan je in de gaten houden of de verse potgrond ook écht heeft gezorgd voor een einde aan de plaag.

Hoe herken je varenrouwmuggen en hun larven

Varenrouwmuggen, bij de meeste mensen bekend als rouwvliegjes, zijn kleine zwarte vliegjes. De vliegjes kom je overal tegen. Je ziet ze in eerste instantie bij je planten en vangplaatjes zitten binnen de kortste keren helemaal vol. Daarnaast kom je (dode) vliegjes tegen bij het raam en landen ze soms in je koffie, je eten of direct in je neus of mond.

Zo ziet een varenrouwmug eruit

Rouwvliegjes hebben een lengte van ongeveer 2-5 mm. Daarnaast herken je ze aan hun donkere kleur, meestal zwart of grijs, met langwerpige lichamen en lange poten. Hun vleugels zijn smal en transparant. Omdat ze veel binnenshuis voorkomen worden ze nog weleens verward met fruitvliegjes. Er zijn een paar dingen die rouwvliegjes en fruitvliegjes verschillend maken. Rouwvliegjes hebben een slanker lichaam en langere poten dan fruitvliegjes. Bovendien hebben rouwvliegjes vaak donkere en glanzende vleugels, terwijl fruitvliegjes meestal puntiger en minder glanzend zijn.

Larven van rouwvliegjes herkennen

De larven van de varenrouwmug hebben een glanzende zwarte kop en een langwerpig, witachtig tot transparant lichaam van ongeveer 3 mm lang. Hun voorkeur gaat uit naar vochtige, organische bodems. Deze larven beginnen direct na het uitkomen te peuzelen aan de wortels van planten, wat aanzienlijke schade kan veroorzaken. De larvenfase duurt ongeveer twee weken, waarna ze zich ontwikkelen tot poppen. In de larvenfase zijn rouwvliegjes het meest schadelijk.

Schade door rouwvliegjes larven herkennen

De larven van rouwvliegjes vreten aan plantenwortels en brengen zo schade aan. Je ziet plotselinge verwelking, verlies van kracht, slechte groei en vergeling van de plant. Bij een ernstige besmetting kan een aanzienlijk deel van de planten verloren gaan. Larven zijn het schadelijkst voor zaailingen, stekken en jonge planten. Doordat de larven het gewas aanvreten, krijgt de plant moeite met het opnemen van water en voedingsstoffen. Sterke, oudere planten komen de schade vaak wel te boven, tenzij de infectie erg hoog is.

Links zie je een plant waarvan de wortels zijn aangetast, rechts zie je een larve van een rouwvliegje.

Naast schade aan wortels moet je er rekening mee houden dat uitwerpselen van de vliegjes zorgen voor cosmetische schade aan je planten. Ook kunnen de rouwvliegjes virussen en schimmels met zich mee dragen en planten daarmee besmetten.

Hoe voorkom je een nieuwe besmetting van varenrouwmuggen

Het kan een flinke klus zijn om weer van de varenrouwmug plaag af te komen. Daarom is het goed om ook preventieve maatregelen te nemen zodat een nieuwe plaag niet weer de kop opsteekt. Dit zijn dingen die je kunt doen:

1. Geef je planten niet teveel water
   Rouwvliegjes leggen hun eitjes het liefst in vochtige potgrond. Een plant die besmet is geraakt, krijgt hoogstwaarschijnlijk teveel water. Zeker in de winter hebben veel planten helemaal niet zoveel nodig. Kijk goed naar de waterbehoefte van de plant en laat de potgrond uitdrogen voor je nieuw water geeft. Sommige planten kunnen prima een tijdje helemaal zonder water.
2. Zorg voor goede afwatering
   Aansluitend op het beperken van de watertoevoer, is het ook belangrijk dat overtollig water goed weg kan lopen. Daarom kan je planten het beste houden in binnenpotten met een gat aan de onderkant. Zorg dat je de binnenpot in een dichte sierpot of op een schotel plaatst, dan loopt het water daar in en wordt het opgenomen zodra de plant het nodig heeft.
3. Gebruik hydrokorrels bij je planten
   Hydrokorrels zijn kleikorrels die langdurig vocht kunnen vasthouden en vrijgeven op het moment dat je plant erom vraagt. Zo zorg je ervoor dat de potgrond niet te nat blijft. Je kan hydrokorrels op verschillende manieren inzetten. Leg ze bovenop de potgrond als barrière, gebruik ze onderin de pot voor afwatering of meng ze door de potgrond voor geleidelijke en gelijkmatige vochtopname. Bekijk per plant wat de meest geschikte methode is.
4. Maak een barrière met zand 
   Leg tijdelijk een laagje zand op de potgrond. Met droog zand sluit je de potgrond af. Er komt nauwelijks zuurstof bij de potgrond, waardoor achtergebleven larven alsnog afsterven. Daarnaast is het droge zand niet prettig voor volwassen vliegjes, ze zullen er geen eitjes in leggen. Laat het zandlaagje maximaal 2 weken liggen, anders krijgen de plantenwortels zuurstoftekort.
5. Controleer nieuw gekochte planten of potgrond
   Nieuwe planten of potgrond kunnen al besmet zijn met rouwvliegjes. In potgrond worden steeds minder chemische bestanddelen gebruikt. Dit is over het algemeen natuurlijk hartstikke positief, maar het maakt wel dat de grond een betere voedingsbodem is voor plaaginsecten. Check nieuw gekochte planten en plaats ze eventueel tijdelijk in quarantaine. Houd ook planten met verse potgrond scherp in de gaten. Wees verdacht op kruidenplantjes uit de supermarkt. Ook hier kunnen rouwvliegjes in zitten.
6. Blijf monitoren met vangplaatjes
   Met gele vangplaatjes kan je goed in de gaten houden of er rouwvliegjes zijn en of een plaag in ontwikkeling is. Door continu vangplaatjes bij je planten te hangen of plaatsen, kun je op tijd rouwvliegjes signaleren en maatregelen treffen.

Waarom aaltjes en roofmijten zo effectief zijn tegen varenrouwmuggen

Er zijn allerlei huismiddeltjes tegen rouwvliegjes te vinden. Sommige mensen zweren bij kaneel, anderen gebruiken koffiedik of azijn. Ook zijn er chemische middelen beschikbaar tegen de vliegjes. Eén ding hebben al deze middeltjes gemeen: ze werken vooral preventief of als symptoombestrijder. Biologisch bestrijden met aaltjes en roofmijten zal daarom altijd effectiever zijn. Je pakt de plaag namelijk aan bij de schadelijke bron en doorbreekt de levenscyclus.

De plaagcyclus doorbreken met aaltjes en roofmijten

Volwassen rouwvliegjes zijn irritant, maar niet schadelijk voor je planten. De vliegjes leven hooguit een paar dagen en doen niets anders dan voortplanten en eitjes leggen. Uit die eitjes, die na 4-6 dagen al uitkomen, komen de larven die schade aanrichten. Larven leven ongeveer 2 weken en beginnen direct met vreten aan wortels als ze uitkomen. Aaltjes richten parasiteren de varenrouwmug in het larvestadium. Dit heeft meerdere voordelen:

• Je voorkomt dat larven verpoppen tot volwassen vliegjes die weer eitjes kunnen leggen. Door consequent aaltjes toe te passen doorbreek je de voortplantingscyclus en dooft de plaag uit.
• Je bestrijdt de varenrouwmuggen in het stadium waarin ze het meest schadelijk zijn.

Roofmijten geven naast aaltjes extra bescherming. Hypoaspis miles roofmijten leven in de bovenste centimeters van de potgrond. Daar jagen ze op larven, eitjes en poppen van rouwvliegjes en andere kleine plaaginsecten. Ze gaan weliswaar minder diep de bodem in, maar zijn felle bestrijders. Zolang er prooien aanwezig zijn, blijft de roofmijtenpopulatie in stand. Zo zorg je voor langdurige bescherming bij je planten.

Biologisch bestrijden versus chemisch bestrijden

Biologisch bestrijden met behulp van natuurlijke vijanden heeft veel voordelen ten opzichte van chemische bestrijdingsmiddelen. Insectensprays geven een zichtbaar snel resultaat, maar richten zich alleen op de volwassen vliegjes. Die zullen snel afsterven, maar de larven in de grond blijven leven. Chemische bestrijders zijn daarnaast niet kieskeurig en zullen ook nuttige insecten aantasten. Voor je gezondheid zijn de sprays ook niet goed. De giftige dampen of contact met de huid kunnen voor klachten zorgen.

Daartegenover zijn natuurlijke vijanden zoals aaltjes of roofmijten veel effectiever. Ze bestrijden de plaag bij de bron: namelijk de schadelijke larven. Zo voorkom je dat ze überhaupt uitgroeien tot de vervelende zwarte vliegjes. Rouwvliegjes zullen ook geen resistentie opbouwen tegen de bestrijders. Verder vormen aaltjes en roofmijten geen enkel gevaar voor je gezondheid. Beide bestrijders komen algemeen voor in de natuur en zijn volledig veilig voor mensen, planten en dieren.

Veelgemaakte fouten bij het bestrijden van rouwvliegjes

Soms denk je goed bezig te zijn, maar kom je toch maar niet van die vervelende rouwvliegjes af. Er zijn een aantal dingen die vaak mis kunnen gaan in het bestrijdingsproces. Denk aan:

• Je gebruikt alleen vangplaatjes
  Vangplaatjes lijken een effectief bestrijdingsmiddel, maar zijn eigenlijk bedoeld om de plaag te monitoren. Je zal met alleen vangplaatjes dus ook niet van de plaag afkomen. Rouwvliegjes die je vangt, kunnen al eitjes hebben gelegd in de potgrond. Daar komen nieuwe larven en uiteindelijk weer nieuwe rouwvliegjes uit.
• Slechts één keer aaltjes toepassen
  De kracht van de inzet van aaltjes zit ‘m in de herhaling. Vaak heb je aan één behandeling met aaltjes niet genoeg om alle varenrouwmug larven te bestrijden. Door na zo’n 2 weken nieuwe aaltjes in te zetten, worden ook de laatst achtergebleven larven bestreden.
• De potgrond blijft te nat
  De grootste veroorzaker van een woekerende rouwvliegjesplaag is potgrond die te vochtig blijft. Kijk daarom goed naar de waterbehoefte van je plant en zorg voor voldoende afwatering. Als je planten teveel water blijft geven, heb je binnen de kortste keren weer last van een plaag.
• Je behandelt alleen de besmette plant
  Misschien zie je in eerste instantie maar bij een paar planten de vliegjes rondvliegen. Dan lijkt het logisch om alleen die planten te behandelen. Toch is het aan te raden om ook de andere planten in huis mee te nemen. Ongemerkt kunnen de vliegjes ook daar eitjes in hebben gelegd waardoor de plaag zich steeds verder blijft uitbreiden.
• Je verwacht instant resultaat
  Rouwvliegjes bestrijden met behulp van natuurlijke vijanden is enorm effectief. Toch zal je dit effect niet van het ene op het andere moment zien. Geef de aaltjes en roofmijten even de tijd om hun nuttige werk voor je te doen, na verloop van tijd zal je het aantal vliegjes echt zien afnemen.

Hoe snel planten rouwvliegjes zich voort?

De voortplanting van varenrouwmuggen kan razendsnel gaan. Een volwassen vliegje leeft hooguit een paar dagen en legt in die tijd honderden eitjes. Deze komen na 4-6 dagen uit, waarna de larven direct aan wortels van je planten gaan knagen. Het larvestadium duurt maximaal 5 weken, waarna de larve zich verpopt en een nieuw rouwvliegje na een paar dagen uitkomt.

Kunnen rouwvliegjes mijn planten doden?

Volwassen varenrouwmuggen zullen geen schade aanrichten, maar de larven kunnen je planten doden. Zodra de larven uit hun eitje komen, gaan ze namelijk knagen aan de wortels van de plant. Met name jonge zaailingen en stekjes zijn kwetsbaar. Een sterke, wat oudere plant zal verzwakken, maar de schade uiteindelijk wel te boven komen.

Zijn rouwvliegjes schadelijk voor mensen?

Nee, varenrouwmuggen (of rouwvliegjes) zijn niet gevaarlijk of schadelijk voor mensen. Ze steken of bijten niet en zijn niet giftig. In grote aantallen zijn ze in huis wel irritant. Ze kunnen in je eten, drinken of in je mond belanden. Daarnaast zijn de larven van rouwvliegjes wél schadelijk voor je planten.

Kan ik chemische middelen gebruiken tegen rouwvliegjes?

Er zijn chemische bestrijdingsmiddelen beschikbaar tegen varenrouwmuggen, maar het gebruik hiervan raden we af. Het gebruik van chemische bestrijders brengt namelijk meerdere risico’s met zich mee. Het doodt ook insecten die juist nuttig zijn, er kan resistentie optreden waardoor de middelen uiteindelijk niet werken en de giftige dampen zijn slecht voor je gezondheid.