Al jarenlang worden chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt in de tuin- en landbouw om plagen te bestrijden. Steeds vaker blijken deze middelen schadelijke gevolgen te hebben en zelfs averechts te werken. Het is daarom belangrijk om de (onbedoelde) gevolgen van deze middelen te kennen. Lees wat het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen met de natuur doet, en hoe je op een duurzamere manier je tuin kunt beschermen tegen plagen. Zeg nee tegen gif!
Gevaren voor de omgeving
Een belangrijk en vaak over het hoofd gezien gevolg van chemische bestrijdingsmiddelen is het verwaaien van pesticiden. Dat betekent dat pesticiden door de lucht worden meegevoerd en terechtkomen op andere plekken dan bedoeld. Maar liefst 98% van de gespoten insecticiden komt ergens anders terecht dan beoogd en hierbij raakt lucht, aarde en water vervuild. Dit brengt risico’s mee voor dieren en planten die niet het doelwit zijn van de middelen. Kleine zoogdieren komen er vaak nog goed vanaf, maar voor vogels zijn de gevolgen vaak funest. Het meest ontwrichtende effect heeft het verwaaien van pesticiden op nuttige insecten, die niet langer hun taak kunnen doen.
Natuur uit balans
In de tuin komen veel nuttige insecten voor. Denk daarbij aan bestuivers zoals bij en hommels, maar ook aan natuurlijke vijanden van plaaginsecten zoals lieveheersbeestjes en sluipwespen. Deze bestrijders houden op een natuurlijke wijze plagen in de tuin in toom. Het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen brengt dit natuurlijke evenwicht uit balans. Deze middelen treffen niet alleen plaaginsecten, maar ook nuttige insecten worden de dupe. Gevolg hiervan is dat plaaginsecten langzaam weerstand opbouwen tegen de chemische bestrijdingsmiddelen, terwijl er steeds minder natuurlijke vijanden overeind blijven. Op de korte termijn lijken de middelen wellicht wenselijk, maar op de lange termijn raakt de natuurlijke balans in de tuin verstoord. Zo krijgen plaaginsecten vrij spel.
Gevaren voor de mens
Zoals je je kunt voorstellen, is het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen niet zonder risico’s – ook niet voor de gezondheid van de mens. Het eten van groente en fruit waarop pesticiden zijn gebruik, is meestal niet schadelijk. Het grootste gevaar schuilt in de inzet van de middelen. Vaak worden er weinig voorzorgsmaatregelen genomen zoals beschermende kleding en voldoende tijd tussen behandelingen. Bovendien worden deze middelen regelmatig ingezet voor het verkeerde doel. Al met al betekent dit dat het gebruik van chemische middelen niet ongevaarlijk is voor degenen die eraan bloot worden gesteld.
Plaaginsecten worden resistent
Plaaginsecten bouwen vaak een weerstand op tegen chemische bestrijdingsmiddelen. Daarom grijpen mensen in de tuin- en landbouw vaak naar hogere doseringen. Dit vergroot risico’s voor de omgeving, nuttige insecten en de mens. De plaaginsecten passen zich echter steeds sneller aan. Door natuurlijke selectie overleven vooral de plaaginsecten met weerstand tegen de bestrijdingsmiddelen. Deze planten zich vervolgens voort en voordat je het weet zit je met een tuin voor resistente plaaginsecten. Op de lange termijn werkt de inzet van chemische bestrijdingsmiddelen dus averechts. De plaag wordt meer bestand tegen bestrijdingsmiddelen en tuin raakt steeds verder uit balans.
Balans in de tuin herstellen
In plaats van chemische bestrijdingsmiddelen kun je plaaginsecten ook op een natuurlijke manier aanpakken – met hun natuurlijke vijanden. Deze natuurlijke vijanden houden de natuur in balans en voorkomen dat de plaag uit de hand loopt. Zo eten lieveheersbeestjes bijvoorbeeld graag bladluizen als ontbijt. Door deze natuurlijke vijanden in de tuin in te zetten, houd je plagen op een duurzame en natuurlijke manier de plaag onder controle. Zo herstel je balans in de tuin.
De tuin in balans houden
Chemische bestrijdingsmiddelen kunnen een groot effect op de omgeving hebben. Chemische bestrijdingsmiddelen verwaaien vaak en doen daarbij onbedoelde doelwitten zoals vogels kwaad. Bovendien worden de natuurlijke vijanden van plaaginsecten net zo hard geraakt. De inzet van chemische bestrijdingsmiddelen is gevaarlijk voor de tuinier en de plaaginsecten bouwen een behoorlijke weerstand tegen de middelen op. Gelukkig zijn er ook natuurlijke vijanden die je eenvoudig kunt inzetten om de plaag in toom te houden. Zo krijg je de tuin weer in balans!
Onderzoek dat dit artikel ondersteunt
- Devine, G.J., Furlong, M.J. (2007). Insecticide use: Contexts and ecological consequences, Agriculture and Human Values, 24, 281-306
- Gong, Y., Li, T., Hussain, A., Xia, X., Shang, Q & Ali, A. (2023). The side effects of insecticides on insects and the adaptation mechanisms of insects to insecticides, Frontiers in Physiology, 14, 1287219
Dit artikel is voor het eerst gepubliceerd op 17 april 2018 en herzien en opnieuw gepubliceerd op 18 juli 2025.