Het vak van imker gaat niet zonder uitdagingen. Diverse plaaginsecten kunnen voor bijenvolken erg vervelend en schadelijk zijn. Een van die vervelende plaaginsecten is de wasmot, die roet in het eten kan gooien bij het bewaren van honingraten. Vooral de bebouwde raten zijn de favoriet van de wasmot, omdat daar het meeste voedsel te vinden is. In dit blogartikel lees je wat de wasmot precies is en hoe je deze op een natuurvriendelijke manier kan bestrijden met sluipwespen.
Wat is een wasmot?
Wasmotten zijn nachtvlinders die graag in de buurt van honingraten vertoeven. De larven van deze motten vreten aan de was, de honing en het stuifmeel.
Er zijn twee soorten wasmotten actief: de grote wasmot (Galleria Mellonella) en de kleine wasmot (Achroia grisella). Je zal ze nooit tegelijk in één bijenkast aantreffen, larven van de grote wasmot vreten namelijk de larven van de kleine wasmot op. Verder doen de beide soorten in de basis hetzelfde. Het vrouwtje probeert ‘s nachts de honingraten te bereiken en legt daar eitjes. Deze komen naar verloop van tijd uit. Bij hoge temperaturen al binnen 5 dagen, bij een lagere temperatuur na 30 dagen. De larven die hieruit komen beginnen met vreten en verdubbelen in korte tijd hun gewicht.
Wasmotten richten zich vooral op onbeschermde raten of bijenvolken die verzwakt zijn. Een vitaal bijenvolk heeft eigenlijk zelden last van de wasmot.
De grote wasmot (Galleria mellonella)
Risico’s van de wasmot
De wasmot legt enorm veel eitjes in honingraten die, zeker bij hoge temperaturen, al binnen enkele dagen uitkomen. Daarna gaan de larven vreten aan alles wat ze maar kunnen vinden. Denk aan honing, stuifmeel, nectar en vervellingen van bijenlarven. Zijn de larven in een broednest van bijen terechtgekomen, dan zullen ze met spinsels de bijenlarven inkapselen. Die kunnen aan het eind van hun larvestadium niet goed meer uitkomen en raken beschadigd.
Zwakke bijenvolken kunnen met name last krijgen van wasmotten en verder verzwakken. Het gevolg kan zelfs zijn dat zo’n bijenvolk uitsterft. Sterke volken weten zichzelf wel te weren tegen de mot. Uiteindelijk is de honingbij namelijk ook de belangrijkste natuurlijke vijand van de wasmot.
Elk jaar passeren zo’n drie generaties wasmotten de revue. Naast de schade door vraat verplaatst de wasmot zich ook tussen honingraten en kasten en kan zo ziektes verspreiden.
Een sterk aangetaste raat met spinsels van wasmot larven
Wasmot bestrijden met sluipwespen
Trichogramma sluipwespen komen als vijand van motten in de natuur voor. De parasitaire sluipwespen gaan actief op zoek naar de eitjes van diverse motten en parasiteren deze vervolgens met hun eigen eitje. Het motteneitje komt hierdoor niet meer uit en de populatie motten wordt teruggedrongen. Sluipwespen zijn erg klein en behoren tot de kleinste insecten ter wereld. De bestrijders zijn dan ook nauwelijks waarneembaar met het oog. Volwassen exemplaren zijn minder dan een halve millimeter lang: nog kleiner dan fruitvliegjes. Sluipwespen parasiteren enkel hun prooi en laten de bij met rust.
Alhoewel onderzoek naar de effectiviteit van Trichogramma sluipwespen in de bestrijding van wasmot in bijenkasten niet eenduidig is, is duidelijk aangetoond dat de Trichogramma evanescens sluipwesp ook de eitjes van wasmot parasiteert. Wij hebben een mix met diverse Trichogramma sluipwespen tegen motten. Deze mix wordt effectief ingezet tegen motten in huis, zoals de meelmot en kledingmot. In deze sluipwespen mix zit ook de Trichogramma evanescens sluipwesp
Onderzoek naar de inzet van sluipwespen tegen wasmot
Al in 1974 werd vastgesteld dat de sluipwespen Trichogramma evanescens, Trichogramma minutum en Trichogramma pretiosum de eitjes van de grote wasmot parasiteren. Zwitserse imkers waren pioniers in het toepassen van Trichogramma sluipwespen voor de bestrijding van de wasmot. Zij plaatsten kartonnen kaarten met sluipwespeieren in de buurt van honingraten. Voor een succesvolle bestrijding bleek het cruciaal dat de sluipwespen in een afgesloten ruimte werden ingezet en dat een besmetting met de wasmot tijdig werd opgemerkt. Bollhander concludeert in zijn onderzoek dat “zes keer uitzetten van 450 tot 500 Trichogramma’s vanaf half mei met tussenpozen van 3 weken zijn voldoende voor het behandelen van de honingraten die in de opslag liggen. De extra, zesde uitzet van sluipwespen in vergelijking met het voorgaande jaar verlengt de Trichogramma toepassing met drie weken. Dit is nodig voor succesvol gebruik in warmere gebieden, waar het wasmotseizoen langer duurt.”
Recent onderzoek toont aan dat sluipwespen die afkomstig zijn uit wasmot-eieren later in het leven minder effectief zijn. Bovendien zijn veel vroege onderzoeken naar de effectiviteit van Trichogramma sluipwespen vaak niet uitgevoerd in natuurlijke omstandigheden. Aan de andere kant blijkt dat ook Habrobracon hebetor sluipwespen effectief zijn in de bestrijding van wasmot in bijenkasten in.
De effectiviteit van Trichogramma sluipwespen tegen wasmot lijkt afhankelijk van temperatuur. Het meeste succes had de Trichogramma evanescens bij twee dagen oude wasmot-eieren die voor 15 dagen bij 9 graden werden bewaard. Ook het dieet van de wasmot speelt een rol: bij een artificieel dieet was het parasiteren door de Trichogramma gemiddeld 84% succesvol, terwijl dit bij een natuurlijk dieet 94% is.
Dit wijst erop dat hoewel Trichogramma sluipwespen succesvol kunnen zijn in het parasiteren van de grote wasmot, hun effectiviteit afhangt van omgevingsfactoren. Bovendien kunnen andere soorten, zoals Habrobracon hebetor, soms succesvoller zijn in de bestrijding van de wasmot.
De wasmot voorkomen
Wil je voorkomen dat jouw bijenvolken en opgeslagen raten vrij zijn van de wasmot? Dan is een goede verzorging en hygiëne essentieel, de Bijenclub heeft meerdere tips op een rijtje gezet die helpen bij het voorkomen van een wasmot infectie:
- Bewaar geen bebroede raten en smelt de raten bij voorkeur om. De bebroede raten zijn de favoriete plek voor de wasmotten. De wasmot larven vinden de poppenhuidjes in de raten erg smakelijk.
- Vernieuw de raten regelmatig. Oude bebroede raten zijn namelijk een voedingsbron voor de wasmot larven. Des te ouder de raat, des te meer poppenhuidjes. Dit betekent een grotere kans op de infectie van wasmotten.
- Zwakke volken zijn een makkelijke prooi. Zorg ervoor dat je alleen sterke volken houdt, zodat de motten geen kans maken.
- Laat geen raten rondslingeren. Wil je de raten bewaren? Berg de raten dan goed op en controleer hen voor de opslag op wasmotten. Sla de raten op een lichte plak, omdat motten lichtschuw zijn.
- Bescherm de ramen die op reserve liggen met zeer fijn gaat zodat de wasmot niet haar eitjes kan leggen in de ramen.
- Laat bebroede raten niet achter in een lege kast. Deze onbeschermde raten zijn een makkelijke prooi voor de wasmotten.
- Maak de Varroa lade regelmatig schoon zodat je geen voedingsbodem creëert voor de wasmot.
Wasmot bestrijden met sluipwespen
De wasmot kan flinke schade aanrichten in honingraten. Alhoewel er al lang met huis-tuin-en-keukentips wordt geprobeerd een plaag te voorkomen, is er in de afgelopen jaren meer aandacht naar biologische bestrijding van de grote wasmot gegaan. Recent onderzoek toont aan dat alhoewel de Trichogramma evanescens zonder twijfel de wasmot parasiteert, de effectiviteit van de inzet afhankelijk is van omgevingsfactoren en andere sluipwespen een hand kunnen helpen. Een interessante ontwikkeling die de moeite waard is om in de gaten te houden!
Onderzoek dat dit artikel ondersteunt
- Abdel-Galil, F.A., Ahmed, A.A.M., Mousa, S.E., Allam, M., Mahmoud, M.A.B., Abou-Ghadir, N.M.F. (2024). Effect of Rearing Galleria mellonella and Plodia interpunctella Naturally and Artificially on Their Biological Aspects and The Morpho-Biological Features of Trichogramma turkestanica, Egyptian Academic Journal of Biological Sciences¸17(3), 25-37
- Aldy, D. & Marzouk, W.M. (2019). Efficacy of the larval parasitoid, Bracon hebetor Say. (Hymenoptera: Braconidae) on the greater wax moth larvae, Galleria mellonella (L.) (Lepidoptera: Pyralidae) under laboratory and field conditions, Egyptian Journal of Biological Pest Control, 29, 87
- Bollhalder, F. (1999). Trichogramma for wax moth control, American Bee Journal, 711-712
- El-Wakeil, N.E. (2007). Evaluation of eYciency of Trichogramma evanescens reared on different factitious hosts to control Helicoverpa armigera, Journal of Pest Science, 80, 29-34
- Haque, A., Islam, S., Bari, A., Hossain, A., Athanassiou, C.G. & Hasan, M. (2021). Cold storage-mediated rearing of Trichogramma evanescens Westwood on eggs of Plodia interpunctella (Hubner) and Galleria mellonella L., PLoS ONE, 16(6), 0253287
- Kwadha, C.A., Ong’amo, G.O., Ndegwa, P.N., Raina, S.K. & Fombong, A.T. (2017). The Biology and Control of the Greater Wax Moth, Galleria mellonella, Insects, 8, 61
Dit artikel is voor het eerst gepubliceerd op 23 september 2020 en herzien en opnieuw gepubliceerd op 4 juli 2025.