Aaltjes: als je interesse hebt in tuinieren en gifvrije plaagbestrijding, dan heb je er sowieso van gehoord. Maar wist je dat aaltjes, of nematoden, één van de meest veelzijdige en meest voorkomende organismen in de wereld zijn? In dit blogartikel duiken we dieper in de wereld van nematoden. Wat zijn aaltjes eigenlijk? En wat is hun functie in het ecosysteem?
Wat zijn aaltjes?
Aaltjes, of nematoden, zijn heel kleine wormpjes die in vrijwel elk ecosysteem te vinden zijn. Hoewel sommige soorten enkele centimeters tot meerdere meters groot kunnen worden, zijn de meeste alleen met een microscoop te zien. Je vindt ze in de bodem, op planten, in water (zowel zoetwater als zoutwater) en zelfs diep in de zee en in poolijs. Naar schatting bestaan er meer dan 10 miljoen soorten.
Wat doen aaltjes?
De meeste nematoden eten bacteriën en schimmels. Zo helpen ze voorkomen dat er overpopulatie ontstaat van een bepaalde bacterie of schimmel. Sommige soorten leven als parasiet en tasten insecten aan of leven in het darmkanaal van zoogdieren. Grofweg kan je nematoden indelen in de volgende groepen:
- Vrijlevende aaltjes
Deze voeden zich met bacteriën, schimmels en organisch materiaal. - Plant- en dierparasitaire aaltjes
Deze aaltjes leven op of in een gastheer (een plant of een dier). - Roof- en insectparasitaire aaltjes
Deze soorten jagen (met name in de bodem) op insecten en insectenlarven en parasiteren ze.
Het belang van aaltjes
In een gezonde bodem spelen aaltjes een belangrijke rol. Ze voeden zich met schimmels en bacteriën. Hierdoor komt onder andere stikstof vrij, wat weer een belangrijke voedingsstof is voor veel planten. Roof- en insectparasitaire aaltjes zorgen ervoor dat een bepaald insect niet kan uitgroeien tot een plaag. Over het algemeen geldt: als in de bodem een grote diversiteit aan nematoden terug te vinden is, kan je ervan uitgaan dat het met de bodemkwaliteit in orde is.
Aaltjes als biologische bestrijder
Omdat bepaalde soorten aaltjes insecten kunnen parasiteren en doden, worden ze al jarenlang ingezet als biologische plaagbestrijders. Bekende nematoden geslachten die hiervoor gebruikt worden zijn Steinernema (bijvoorbeeld Steinernema carpocapsae tegen emelten) en Heterorhabditis (zoals Heterorhabditis bacteriophora tegen engerlingen). De inzet van nematoden heeft grote voordelen ten opzichte van chemische bestrijdingsmiddelen en wordt daarom meer en meer toegepast in de landbouw, (glas)tuinbouw, in tuinen en bij kamerplanten.
In onderstaande video’s zie je een close up met een microscoop van Steinernema Carpocapsae aaltjes en Heterorhabditis bacteriophora aaltjes:
De voordelen van aaltjes als biologische bestrijder
Aaltjes worden steeds meer ingezet als alternatief voor chemische insectenbestrijders. Omdat aaltjes van nature al voorkomen in de bodem, is het een stuk minder schadelijk om ze in te zetten. Dit zijn voordelen van de inzet van aaltjes:
Een specifiek soort aaltje richt zich ook op een specifiek soort plaaginsect. Chemische bestrijdingsmiddelen doden vaak ook insecten die juist nuttig zijn voor het ecosysteem.
Aaltjes zijn veilig voor mensen, huisdieren, vogels en planten. Ze laten geen giftige resten achter.
Bij chemische bestrijdingsmiddel bestaat de kans dat plaaginsecten resistent raken. Dit is bij aaltjes niet het geval.
Wil je alles lezen over de aaltjes van Biobestrijding, hoe ze werken en welke je het beste kan inzetten tegen een specifieke plaag? Bekijk onze pagina over Aaltjes/nematoden.
Sinds wanneer worden aaltjes ingezet als biologische bestrijders?
In de jaren ‘20 was de Zwitsers-Amerikaanse onderzoeker de eerste die onderzoek deed naar insectparasitaire aaltjes. De Steinernema soorten zijn naar hem vernoemd. Vanaf de jaren ‘30 werd in de landbouw op kleine schaal geëxperimenteerd met aaltjes als biologische bestrijders van insectenplagen. Pas in de jaren ‘70 en ‘80 lukte het om op grotere schaal insectparasitaire aaltjes te kweken en in te zetten. Sindsdien raken aaltjes steeds meer ingeburgerd als biologisch bestrijdingsmiddel in de landbouw, glastuinbouw en de laatste jaren ook bij particulieren in de tuin.
Dus, wat zijn aaltjes? De volledige wondere wereld van aaltjes is eigenlijk niet in een kort artikel te vatten. Er bestaan miljoenen soorten, waarvan het gros nog nooit onderzocht is. Wel zijn er een aantal soorten ontdekt die hartstikke nuttig zijn in de tuin. De kans is groot dat er in de toekomst meer soorten zullen volgen die jou een handje kunnen meehelpen!
Meer lezen?
Wil je dieper in de materie duiken? De Wikipedia pagina over Rondwormen (Nematoda) biedt veel informatie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Rondwormen